Armoede maakt dom
Gisteren kwam de TED-talk van Rutger Bregman online. Zijn slotzin: ‘Armoede is geen gebrek aan karakter, het is een gebrek aan geld.’ Er gaat een overtuigend betoog aan vooraf, dat vraagt om een radicaal ander armoedebeleid in Nederland. Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar de psychologie van schaarste.
Armoede in Nederland
In Nederland leefden in 2015 8,8% van de 7 miljoen huishoudens onder de armoedegrens. Daarvan zit 3,3% al meer dan 4 jaar in deze situatie (bron: CBS, cijfers over 2016 zijn nog niet bekend). Dat zijn 221.000 huishoudens die langdurig van een minimum moeten rondkomen. De armoedegrens lag in 2015 op 1030 euro voor een alleenstaande en 1930 euro voor een stel met 2 kinderen. De meeste armoede komt voor onder eenoudergezinnen en alleenstaanden onder de AOW-leeftijd.
Armoede is verspilling en het is duur
Armoede zorgt voor een enorme verspilling van talent, betoogt Bregman. Tegelijkertijd zijn we hier met zijn allen meer dan rijk genoeg om deze verspilling in één keer op te heffen. De oplossing die hij ziet is hoogstwaarschijnlijk een stuk goedkoper dan al het geld dat we nu als samenleving dankzij die armoede kwijt zijn aan onder meer gezondheidszorg, armoedebeleid en criminaliteit. Want armen roken meer, sporten minder, drinken meer en hebben vaker overgewicht dan mensen met meer geld. Verder sparen ze minder en lenen ze meer.
Verschil van 13 punten in IQ
Eerder publiceerde Rutger Bregman het artikel ‘Waarom arme mensen domme dingen doen.’ Daar is een groot deel van deze blogpost op gebaseerd. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat armoede voor een forse daling van het IQ zorgt. Een verschil dat kan oplopen tot 13 punten. Dat is vergelijkbaar met de aantasting van het IQ na een nacht niet slapen of bij een alcoholverslaving. Die daling blijkt onder meer uit een onderzoek naar het IQ van suikerrietboeren in India. Het interessante van hun beroep is dat deze boeren 60% van hun inkomen op één moment in het jaar verdienen, namelijk na de oogst. Wat bleek? Voor de oogst, toen ze op hun armst waren, was hun IQ 13 punten lager dan vlak na de oogst.
Psychologie van schaarste
De onderzoekers verklaren dit door de psychologie van schaarste. Als we schaarste ervaren (of dit nou om tijd, geld of calorieën gaat), dan focust ons brein zich volledig op het bestrijden van die schaarste op korte termijn. Neem stress op het werk. Als je vlak voor een vergadering nog een stuk moet afmaken, dan neemt dat alle ruimte in je brein in beslag. Je richt je alleen nog maar op het halen van die deadline en je bent op dat moment even helemaal niet bezig met de langere termijn. Na die vergadering ontstaat weer ruimte voor andere dingen: de deadlines van morgen of wat je die avond zult eten.
Een continu overbelaste computer
Dat is waarom arme mensen goed zijn in kortetermijnoplossingen. Zorgen dat er vanavond eten op tafel komt of dat deze week de huur betaald wordt. Maar je kunt niet vrij nemen van armoede. Het is er continu. Er ontstaat dus nooit ruimte in de hersenen voor de lange termijn. Bregman vergelijkt het met een overbelaste computer. Het kan een prima computer zijn, maar als je er teveel programma’s tegelijk op draait, dan wordt hij trager of loopt hij vast.
Armoedebeleid averechts
Armoedebeleid werkt daarom meestal averechts. Lange tijd gold scholing als hét middel tegen armoede. Het sorteert echter zelden effect. Als je brein al voor zo’n groot deel in beslag wordt genomen door zorgen over de volgende rekening, dan kan er niet veel lesstof meer bij. Het is niet voor niets dat er zoveel armoedegelden op de plank blijven liggen. De mensen die het het hardst nodig hebben, maken het minste gebruik van de regelingen. Te complex. Er is simpelweg geen geheugen meer beschikbaar om de ingewikkelde aanvragen te doen. En korten op uitkeringen, als ‘stimulans’ om harder op zoek te gaan naar werk, werkt natuurlijk helemaal averechts. Het brein raakt er alleen maar verder van overbelast.
De oplossing: meer geld
De oplossing is veel simpeler. Maar ook onconventioneel. Als armoede een gebrek aan geld is, dan is de oplossing om armen meer geld te geven. En hulp. Want iemand die 13 punten van zijn IQ kwijt is, die moet je even helpen met zijn financiële administratie. Net zoals je iemand zou helpen die de hele nacht niet heeft geslapen.
‘Er zijn in de geschiedenis veel meer ideeën geweest die we eerst voor onmogelijk hielden.’
De oplossing van Bregman is het universeel basisinkomen. Zodat alle capaciteiten en talenten van mensen die nu onder een continue armoededruk gebukt gaan, eindelijk weer vrij kunnen komen. Daar kleven allerlei praktische bezwaren aan, maar daarover zegt Bregman terecht dat er in de geschiedenis veel meer ideeën zijn geweest die we eerst voor onmogelijk hielden. Verandering begint bij ideeën. En het zou al schelen als we anders tegen mensen zouden aankijken die in armoede leven.
Gerelateerde artikelen:
Zie ook de serie Kans op Werk, waar het tv-programma Radar op 22 mei 2017 het eerste deel van uitzond.
Comments
Ik vind het een beetje eenzijdig. In de jaren dat mijn kinderen klein waren, hebben wij ook in armoede geleefd. Mijn man was al bezig met een opleiding en dit was juist een stimulans. Mensen teveel pamperen maakt ook afhankelijk.
Natuurlijk is het lastig om te generaliseren. Ik denk dat de oplossing van Rutger Bregman met name belangrijk is voor mensen voor wie de situatie uitzichtloos is. Zeker als die mensen schulden gaan maken, omdat ze het ene gat met het andere vullen.
Daarbij komt: een daling van 13 IQ-punten vang je beter op als je in een gezonde situatie op een IQ van 120 zit dan wanneer je normale IQ bijvoorbeeld 100 is.
Vroeger waren bijna alle mensen arm en die moesten het ook zien te rooien met de middelen die ze hadden. Natuurlijk scheelt het als je een hogere intelligentie hebt, maar je hebt verschillende soorten intelligentie. En de kunst is uit te vinden waar je goed in bent. En leren keuzes te maken. Dat is tegenwoordig heel moeilijk omdat er zoveel nadruk ligt op materiele dingen en dan kun je gemakkelijker impulsief handelen.
Mijn oma van moeders kant is begin vorige eeuw geboren in een krottenwijk waar het meerendeel van de kinderen onder de vier jaar stierf. Gewoon in Nederland. Toen ze met mijn opa getrouwd was kwam ze te wonen in een wijk speciaal bedoeld voor mensen met weinig financiele middelen, maar wel zgn ‘nette’ mensen waren. Een sociaal project met wat ruimere tuinen. Die tuinen waren bedoeld om zelf voedsel te houden en evt wat kippen of konijnen. De mensen werden dus geholpen, maar ook hun zelfredzaamheid werd aangemoedigd. Ook dit is weer niet voor iedereen mogelijk. Snap ik. Het gaat er mij om dat mensen niet zo gemakkelijk moeten worden aangemoedigd in hun gevoel van hulpeloosheid en afhankelijkheid.
Wij hebben het financieel nu goed, al letten we nog steeds heel goed op. Ik ben helaas chronisch ziek en heb oa ME. Gelukkig niet de zwaarste vorm, maar ik ben flink beperkt. Toch probeer ik zoveel mogelijk zelf te doen. Ik ben uit de rolstoel gekomen. Ik heb heel veel geleerd en uitgeprobeerd over gezonde voeding, ik probeer mijn lichaam in een zo goed mogelijke conditie te houden. Dit is soms best moeilijk en lukt de ene keer beter dan de andere keer, maar ik vertik het om mijn ziekte te accepteren en op te geven.
Ik heb een goed voorbeeld gehad aan mijn ouders. Mijn vader verdiende weinig en kluste er in de avonduren in het schuurtje in onze tuin wat bij. Hij stoffeerde meubels. Mijn moeder deed thuiswerk zoals adressen typen op enveloppen. Toen mijn jongste broer naar school ging is ze buitenshuis gaan werken.
Mijn schoonouders hadden het ook heel krap en zij losten het op een andere manier op. Mijn schoonvader had een laag betaalde baan en niet de capaciteiten om te studeren of zich op te werken. Mijn schoonmoeder was heel creatief en heel zuinig. Ze kon iets van niets maken, alles werd hergebruikt. Ze hadden een groentetuin bij huis en later een volkstuin.
fascinerend he? Het book “Scarcity” van Senhil Mullainathan en Eldar Shafir komt met dezelfde conclusie, beide auteurs hebben mooie TED talks gegeven.
Zeker. Met deze kennis zou veel meer gedaan moeten worden. De twee wetenschappers die jij noemt worden ook aangehaald door Rutger Bregman. Zij hebben volgens mij dat onderzoek met die Indiase suikerrietboeren gedaan. Ik ga hun TED-talks opzoeken!
Ik las t boek ‘schaarste’ nav dit artikel van Bregman, zeer indrukwekkend. De makers van de documentaireserie schuldig lazen dat ook. En ik denk echt dat ze daardoor een invalshoek hadden die zoveel meer liet zien. En dat heeft door t succes van de serie weer gevolgen voor de schuldhulpverlening en het beleid. T lijkt er op dat er eindelijk een kentering komt op dit gebied.
Ah, de link met ‘Schuldig’ had ik nog niet gelegd. Maar nu je het zegt, daarin komt dit mechanisme inderdaad ook duidelijk naar voren. Zou geweldig zijn als het tot een kentering in het beleid leidt! Er zijn verschillende gemeenten die willen expermenteren met het basisinkomen, maar voor zover ik weet wordt het ze nogal lastig gemaakt door de wet- en regelgeving.
‘Daarbij komt: een daling van 13 IQ-punten vang je beter op als je in een gezonde situatie op een IQ van 120 zit dan wanneer je normale IQ bijvoorbeeld 100 is.’
Ik denk dat dit een heel belangrijke is. Als je al laag zit en nog lager komt te zitten, worden problemen soms onoverkomelijk. Ik had ook best een vooroordeel voor ik het boek in kwestie las maar heb mijn mening deels bij moeten stellen. En inderdaad, langdurende armoede is ook heel anders dan het een aantal jaren met veel minder moeten doen. Stimuleren en begeleiden, zonder te pamperen is belangrijk. Maar je zag ook in “schuldig” dat mensen dingen ook net zo gemakkelijk weer naast zich neer leggen omdat ze vinden ‘recht’ te hebben op iets (mooie nagels bijvoorbeeld ;-)). Dat denken recht te hebben, is tegenwoordig gewoon meer een probleem omdat het gros in relatieve luxe leeft, vroeger was het gros arm. Dat is toch een hele andere uitgangspositie.
Het blijft een lastige materie.