Basisinkomen

Ik vind het een interessante gedachte, het basisinkomen. Het is van een schitterende simpelheid: geef iedereen een vast bedrag per maand, zonder daar een tegenprestatie voor te vragen.

Of het betaalbaar is weet ik niet. Of mensen massaal aan het nietsdoen slaan? Ik geloof er niets van. Het meest interessante is het rotsvaste paradigma dat kantelt: de relatie tussen werk en inkomen.

Voorstellen en experimenten

Het basisinkomen staat de laatste tijd weer in de belangstelling. Zwitserland hield er op 5 juni 2016 een referendum over (77% stemde tegen). In Nederland is er een burgerinitiatief. Je kunt nog tot ergens in het najaar van 2016 tekenen, het minimum van 40.000 handtekeningen hebben de initiatiefnemers sowieso al gehaald. Finland gaat er binnenkort mee experimenteren en in Nederland wordt er in zeker twintig gemeenten gesproken over een experiment.

Betaalbaar?

Voor- en tegenstanders betwisten elkaar of het betaalbaar is. Voorstanders stellen dat het ongelooflijk veel ingewikkelde regelingen opheft, waarmee de overheid veel geld bespaart. Geen uitkeringen, heffingskortingen, aftrekposten, subsidies en ingewikkelde toeslagen meer. Tegenstanders zeggen dat het een onbetaalbaar systeem is, dat het mensen lui maakt en dat er dan niemand meer te vinden is die zwaar en onaantrekkelijk werk wil doen. Ook over de hoogte van zo’n inkomen is veel discussie. Meestal worden bedragen tussen 1.000 en 1.500 euro per maand genoemd. Of het betaalbaar is en tegen welk bedrag? Geen idee, maar het klinkt mogelijk. Het lijkt mij echter verstandiger als knappe koppen zich over dit vraagstuk buigen.

Werk = inkomen?

Wat ik interessant vind is dat het basisinkomen de automatische koppeling tussen werk en inkomen op losse schroeven zet. Het geeft een andere dimensie aan de waarde van werk. In ons huidige systeem is het zo dat de waarde van werk grotendeels wordt bepaald door de hoeveelheid geld die je ervoor krijgt. Zo is het werk van een gezagvoerder meer waard dan het werk van een buschauffeur, het werk van een hoogleraar meer waard dan dat van een leerkracht op een basisschool, is vrijwilligerswerk eigenlijk helemaal niets waard en creëer je pas echt veel waarde als je anderen voor je laat werken (zoals speculanten en investeerders bijvoorbeeld doen).

Mantelzorg

Er werken in Nederland ongeveer 1,3 miljoen mensen in de zorg. Daarnaast zijn er 2,6 miljoen mantelzorgers, die minstens 8 uur per week of langer dan 3 maanden voor een ander zorgen (voor 1,1 miljoen geldt beide). En zo zijn er veel sectoren waar vrijwilligers onmisbaar zijn. Wat als iemand door een basisinkomen minder kan gaan werken, zodat hij meer tijd heeft om voor zijn partner te zorgen, waardoor die niet naar een verpleegtehuis hoeft? Is zijn betaalde werk dan meer waard dan zijn onbetaalde werk?

Waarde van werk

Ik geloof er niets van dat het basisinkomen mensen lui maakt. De behoefte om je nuttig te voelen en voldoening te halen uit dingen is mens eigen. De besteding van onze tijd wordt nu alleen nog vaak bepaald door ‘wat het schuift’ en niet door de werkelijke waarde van dat werk. Wat als de communicatieadviseur nog maar drie dagen per week voor een salaris achter haar bureau gaat zitten en in die andere dagen meeschoffelt in de buurttuin, penningmeester wordt van de zwemvereniging, de kennels van het plaatselijke dierenasiel komt schrobben en met haar vader meegaat als hij een afspraak in het ziekenhuis heeft?

Zou het niet fantastisch zijn als mensen keuzes kunnen maken die niet meer puur zijn gebaseerd op wat het schuift?

P.S: Meer lezen? Rutger Bregman publiceerde onlangs Utopia for Realists