Het fenomeen Bullshit Jobs
Ongeveer 30% van de beroepsbevolking werkt op kantoor. Of sjieker: in de kenniseconomie. Hoe zinvol is dat werk? Over bullshit jobs, de paradox van goedbetaalde banen en de belangrijkse reden om te stoppen met mijn kantoorbaan.
15-urige werkweek
Via de publicaties van Rutger Bregman van De Correspondent stuitte ik op een essay van de Amerikaanse antropoloog David Graeber. De oorspronkelijke titel van het stuk was: On the Phenomenon of Bullshit Jobs. Het essay begint met een voorspelling van de beroemde econoom Keynes in de jaren 30. Die verwachtte dat de mens dankzij de technologische vooruitgang rond de eeuwwisseling nog maar 15 uur per week zou hoeven werken. Zijn voorspelling is niet uitgekomen en Graeber vraagt zich af waarom.
Bullshit Jobs
Het antwoord ligt volgens hem in het fenomeen Bullshit Jobs. Banen die eigenlijk overbodig zijn. Of die in ieder geval niet voor concrete productie zorgen. Een bakker bakt brood en een leraar geeft les. Maar wat doet een consultant? Of een contentspecialist? Een beleidsadviseur? Graeber constateert dat er sinds de tweede helft van de twintigste eeuw een enorme toename is van dit soort banen. Rutger Bregman zegt het in een interessant gesprek met Jesse Frederik zo: ‘Mensen die op kantoor om half vijf hun Facebook zitten te checken, omdat ze nog niet naar huis kunnen omdat hun collega’s ook nog achter hun bureau zitten.’
Vuilnismannen en consultants
Wat gebeurt er als alle vuilnismannen in Nederland tegelijk gaan staken? Het wordt een puinzooi. Binnen de kortste keren hebben we enorme problemen, ondraaglijke stank, ziektes die op de loer liggen. Wat als alle consultants in Nederland tegelijk gaan staken? Rapporten worden later opgeleverd, vergaderingen gaan niet door en er blijven bureaus leeg. Hoe lang zou het duren voordat we het merken?
Biechtindustrie
Je kunt natuurlijk twisten over het nut van andermans baan, maar het interessante aan het fenomeen Bullshit Jobs is dat veel mensen dit over hun eigen werk zeggen. Toen Rutger Bregman het onderwerp aanzwengelde, was hij verbaasd over de ‘biechtindustrie’ die hij hiermee op gang bracht. Allerlei mensen gaven toe dat hun werk er eigenlijk niet toe deed. Van belastingadvocaten tot PR-managers. Andere mensen zeiden tegen Bregman dat ze een ‘parttime bullshit job’ hadden: ze verdienden een goed salaris met een vage baan en in hun vrije tijd deden ze nuttige dingen voor de samenleving.
Het levert niets op, maar het betaalt goed
In Engeland werd een onderzoek gedaan waarin mensen werd gevraagd of hun werk zinvol was. Maar liefst 37% van alle werknemers gaf aan dat hun werk niets bijdraagt aan de wereld. Toch zegt meer dan de helft daarvan dat het onwaarschijnlijk is dat ze binnen een jaar een andere baan zullen zoeken. Waarom dan niet? Waarschijnlijk omdat bullshit jobs zo goed betalen. Dat is een rare paradox. Het zijn banen die de samenleving niets opleveren, maar mensen met bullshit jobs hebben meestal hogere salarissen dan mensen met ‘echte’ beroepen, zoals verplegers, conducteurs en bouwvakkers.
Is-dit-het-nou-baan
Project Lonica is niet uit het niets ontstaan. Ik had jarenlang een is-dit-het-nou-baan, als adviseur op een kantoor. Het betaalde de hypotheek, maar ik haalde er weinig voldoening uit. Wat was de toegevoegde waarde van wat ik deed? Vaak genoeg heb ik de zoektocht in mijn hoofd gemaakt. Welke banen vind ik wel zinvol? Dan kwam ik op beroepen uit waarmee ik de hypotheek niet kon betalen. Nog even los van de omscholing die daarvoor nodig zou zijn en de vraag of ik dat werk zou kúnnen.
Goed in dingen waar je niet zoveel aan hebt
Heb ik zelf een bullshit job? Ik probeer mijn werk zo zinvol mogelijk in te vullen binnen de grenzen die er zijn. Vaak genoeg krijg ik de bevestiging dat ik goed ben in wat ik doe, maar misschien ben ik wel goed in dingen waar je als maatschappij niet zoveel aan hebt. Het leeuwendeel van mijn 16 uur per week ben ik met collega’s bezig. Ik vergader met ze, ik mail met ze, ik adviseer ze, ik begeleid sessies met ze en ik schrijf dingen voor ze. Daar krijg ik verdomd goed voor betaald.
Een ander inkomen
Het was de belangrijkste reden om ontslag te nemen. Ik kon mijn eigen salaris steeds moeilijker voor mezelf verantwoorden. Het is ook een van de redenen waarom ik mijn werk als zelfstandig tekstschrijver leuk vind. Het is een rechtstreekse ruil: ik lever iets waar een ander voor wil betalen. En als ik om half vijf ‘s middags mijn Facebook ga zitten checken, dan word ik op dat moment niet betaald.
Als ik over een paar maanden in Spanje ben, combineer ik het schrijven van teksten met vrijwilligerswerk. Daarvoor krijg ik alleen in natura betaald: kost en inwoning. Qua inkomen kelder ik er op achteruit. Qua zingeving schiet ik hopelijk omhoog. Het is mijn eigen micro-experiment on the phenomenon of bullshit jobs.
Gerelateerde posts:
You may also like
Zinloze opsluiting: een jaar covid-19
De Spaanse ambtenaar
Comments
Wat een mooie discussie zwengel je hier aan. Ik denk er al sinds het begin van mijn werkzame leven zo over, maar het is bijzonder hoeveel mensen juist wel een zinvolle reden voor hun werk weten te verzinnen. Het was ook een van de redenen van mijn ontslag. Of ik nu minder bullshit werk doe weet ik niet, maar ik krijg in ieder geval meer leuke reacties. ?
Er zijn erg veel mensen die weinig voldoening uit hun werk halen, maar dat min of meer hebben geaccepteerd. Omdat het de hypotheek betaalt en omdat ze denken dat het niet anders kan.
Maar eh, jouw blog valt wat mij betreft zeker niet in de categorie Bullshit Jobs hoor! Volgens mij help je daar veel mensen mee.
Een interessant onderwerp. Ik denk hier regelmatig over na. Het beroep van vuilnisman staat bijvoorbeeld in veel lager aanzien dan dan dat van een manager. Maar als vuilnismannen gaan staken heb je volgens mij een groter probleem…
Wat maakt een baan eigenlijk waardevol voor de maatschappij?
Ja, die vraag zouden we ons volgens mij veel meer moeten stellen. Nu is het salaris meestal leidend, ook voor de status die er aan een baan hangt. Als je dit wilt veranderen, kom je snel uit bij het concept van een basisinkomen voor iedereen.
Haha, leuke tekst! Ik zit in dezelfde situatie: ik werk 32 uur per week bij een techniekbedrijf, en een paar uur per week sta ik voor de klas. Het tweede vind ik veel leuker en is veel dankbaarder, maar verdient veel minder.
Het verschil is best redelijk te verklaren: in de klas help ik 20 leerlingen tegelijk, maar de software die ik schrijf is voor heel veel klanten (geen directe consumenten). En de bedrijfswereld werkt met andere geldbedragen als consumenten. Ik ken weinig particulieren die 100,- voor een softwarepakket over hebben, maar er zijn genoeg bedrijven die niet opkijken van een licentie van 100.000 per jaar.
Maar doordat de relatie met het product minder direct is, is mijn toegevoegde waarde aan de software minder gemakkelijk te berekenen, en komt het dus vaker voor dat er iemand in ons team is die weinig waarde toevoegt. Ik heb zelf ook vaak genoeg dat ik een dagje weinig meerwaarde biedt.
Leuk inkijkje! Je bent inderdaad wel een mooi voorbeeld met dat voor de klas staan. Maar als je een dagje geen meerwaarde biedt, heb je nog geen bullshit job, toch? Ik snap wel wat je bedoelt met die prijzen voor die software-licenties. In geld is een pakket voor bedrijven dus veel meer waard dan een pakket voor particulieren, maar de vraag is of dat ook voor de intrinsieke waarde geldt.
Het is de reden waarom ik geen manager wil worden, ook al betaalt dat (nog) beter. Ik haal mijn voldoening nu uit nieuwe hardware ontwikkelen samen met anderen, niet uit veel geld verdienen.
Mooi dat jij zo bewust die keus maakt!
Herkenbaar wat betreft het “gouden handboeien” effect van bullshit jobs. Een kennis worstelt ermee dat ze haar werk niet (meer) zo voldoenend vindt o.a. vanwege de (on)zinnigheid en hoeveelheid “paper pushing”. Maar ja; een vast contract opgeven is ook weer zo wat…
Wat betreft het al dan niet rondkomen met zinnig werk; je haalt het onderwijs aan. Partner en ik zijn beide parttime (!) werkzaam in het VO. Onderaan de loonladder, want nog geen decennia werkzaam.
Samen werken we (officieel) 1,4 FTE. Nu wil ik zeker niet beweren dat het easy money is en in de praktijk werken we meer dan die 1,4 FTE, maar we komen daar makkelijk van rond met z’n tweeën. Misschien scheelt het dat we beiden nooit bedrijfsleven/manager salarissen gewend zijn. En een vrij zuinige leefstijl hebben.
Het verschil tussen bèta-beroepen in bedrijven vs. onderwijs is wel groot en groeit nog steeds (rara hoe komt dat tekort aan bètadocenten toch?), maar dat wil zeker niet zeggen dat je geen bestaan kunt opbouwen met parttime en/of “non-profit” werk.
Je hebt helemaal gelijk hoor! Ik sloot mijn Amsterdamse hypotheek af in 2008, op de top van de markt. Dat was toen in mijn eentje met een onderwijssalaris waarschijnlijk niet gelukt. Ik woonde op dat moment al jaren in een zeer slecht onderhouden huurhuis en was alle lekkages en geluidsoverlast nogal zat. Ik ben toen heel bewust overgestapt van de non-profit sector naar de overheid om een koophuis te kunnen betalen.
Het is bekend, veel mensen balen van hun werk. Ik heb me in het verleden vaak genoeg afgevraagd naar de zin van mijn werk. Ik maakte er maar wat van. Zinvol is de draai die ik er aan gaf. Nog steeds ben ik meer bezig met de details die mij interesseren. Ik verspil tijd, nu nog. Deed ik vroeger ook.