Doomsday preppen

Even iets gezelligs. Vier redenen voor de ondergang van de wereld. Of tenminste, voor een einde aan de voorspoed zoals we die nu in Nederland en Europa kennen. En ik had er best nog een paar kunnen verzinnen. Hier volgt een flink potje doemdenken. En er is een link met Project Lonica.

Alleen maar omhoog

De wereld zoals we die – pak hem beet – sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog hier in het westen kennen, is geen vanzelfsprekendheid. De welvaart, de economische groei, een vreedzaam Europa. Tientallen jaren was het een weg die alleen maar omhoog liep. Maar inmiddels kraakt en piept het aan alle kanten. Het zou goed kunnen dat we in de nabije toekomst een enorme stap terug moeten in levensstijl. Als het niet erger wordt. Vier kansen op doomsday galore.

1. De ondergang van de vrije markt

Das Kapital haalde onlangs een aantal recent verschenen boeken aan. De rode draad: de vrije markt wordt door een aantal enorme reuzen op zo’n manier misbruikt dat het systeem zichzelf opblaast. De economische ongelijkheid neemt hand over hand toe. Macht en geld wordt steeds meer geconcentreerd bij een hele kleine groep.

Dat heeft politieke gevolgen. Zie dividendgate in Nederland: het kabinet danst naar de pijpen van bedrijven als Unilever en Shell en neemt besluiten die gunstig zijn voor deze tycoons en hun aandeelhouders, maar niet voor het Nederlandse kiesvolk. Economisch historicus Bas van Bavel schreef het boek De onzichtbare hand. Volgens hem creëert de vrije markt politieke en economische elites die anderen buitensluit.

Het kabinet neemt besluiten die gunstig zijn voor multinationals als Unilever en Shell, maar niet voor de gemiddelde Nederlander.

Das Kapital haalt ook hoogleraar innovatie-economie Mariana Mazzucato aan. In haar boek The Value of Everthing stelt zij dat in de huidige markt waardecreatie belangrijker is geworden dan productie. Bedrijven doen dingen die goed zijn voor hun aandeelhouders, maar niet voor hun medewerkers of klanten. Neem de medicijnindustrie. Winstmaximalisatie door hoge medicijnprijzen is belangrijker dan zoveel mogelijk mensen toegang bieden tot die medicijnen.

De enorme concentratie van kennis en macht bij techreuzen als Facebook en Google is ook zo’n uitwas. Het regime in de voormalige DDR had vast gesmuld van de hoeveelheid digitale sporen die wij nalaten aan een paar hele grote bedrijven.

2. De ineenstorting van het financiële systeem

Google op ‘niks geleerd van de crisis van 2008’ en je vindt artikelen van allerhande schrijvers die stellen dat we – inderdaad – niks geleerd hebben van de crisis van 2008. Volgens sommigen stevenen we af op een misschien nog wel zwaardere wereldwijde crisis van het financiële systeem.

De huizenmarkt gaat weer door het dak en aandelenkoersen van bedrijven die niks produceren of geen winst maken, stijgen net zo hard.

De centrale banken hebben grote sommen geld in de economie gepompt, de rente is nihil (dus geld lenen lijkt goedkoop) en de wereldwijde schuldenlast is nog nooit zo hoog geweest. De huizenmarkt gaat weer door het dak en aandelenkoersen van bedrijven die niks produceren of geen winst maken, stijgen net zo hard. De Bitcoin is natuurlijk ook een mooi voorbeeld van virtuele waardecreatie. Allemaal lucht.

3. De bijensterfte

Van een hele andere orde, maar misschien nog wel erger: het gaat slecht met de bij. En dat is heel slecht nieuws voor de mensheid. Volgens een publicatie van de Universiteit Utrecht is ongeveer 80% van alle planten op aarde afhankelijk van bestuiving. De honingbij en de hommel zorgen voor 80% tot 90% van de ‘dierlijke bestuiving’ van planten.

Oorzaak: de mens

Van de 350 bijensoorten die er in Nederland voorkomen, staan er 188 op de rode lijst. Ofwel, die worden met uitsterven bedreigd. In het wild neemt het aantal bijen al sinds honderd jaar af, maar sinds het begin van de 21e eeuw is de sterfte onder honingbijen zeer sterk toegenomen.

Oorzaken: de afgenomen biodiversiteit, schaalvergroting in de landbouw en de grote toename van het gebruik van giftige insecticiden. Kortom: de mens.

4. Klimaatverandering

Ja, daar is hij weer. Het is een plaat die niet voor niets steeds blijft hangen. De opwarming van de aarde dendert voort. De vraag is of we ten onder gaan aan klimaatverandering zelf of aan de gevolgen van klimaatverandering. Die zijn namelijk enorm. Droogte en extreme weersomstandigheden zorgen voor grote, wereldwijde vluchtelingenstromen en een strijd om vruchtbare landbouwgrond en water.

Het aantal plekken op de aarde waar nog een beetje prettig geleefd kan worden, neemt in rap tempo af.

Het aantal plekken op de aarde waar nog een beetje prettig geleefd kan worden, neemt in rap tempo af. En ja, als die 7,5 miljard wereldbewoners zich vervolgens naar die plekken gaan begeven, dan worden die vanzelf ook onleefbaar. Is het niet door uitputting, dan is het wel door bloedige conflicten.

Flinke barsten

Om te voorkomen dat jullie me nu té serieus nemen, ik overdrijf natuurlijk. Een beetje. Doomsday is al honderden keren voorspeld en nog nooit uitgekomen. Bovendien, wat in jouw situatie het einde van de wereld is, kan in mijn situatie hartstikke meevallen. Neem de crisis van 2008. Een kleine groep was zwaar de pineut, een grote groep merkte er eigenlijk maar weinig van. Maar toch lijken er serieuze systeemfouten te zitten in onze (niet zo) vrije markt. En wat milieu en klimaat betreft moeten we nu wel heel hard het schip gaan keren. Wat we niet doen.

Groen en nat

Wat heeft dit allemaal met Project Lonica te maken? Dat vraag ik me de laatste tijd weleens af. Of de keuzes die ik maak door deze doemscenario’s beïnvloed worden. Op één vlak zeker: ik kies bewust voor het groene, natte noorden van Spanje. Het heeft hier de laatste tijd gekletterd van de regen, de lente is momenteel ver te zoeken, maar hé, er is water. Het zuiden van Spanje verdort in rap tempo en in de zomer is het er niet meer uit te houden van de hitte. Dan maar wat minder zonuren per jaar.

When the shit hits the fan

Maar daarvoor hoef ik niet uit Nederland weg. Daar is het ook groen en nat. When the shit hits the fan, denk ik wel dat je beter af bent op het platteland dan in de stad. Stel dat het hele monetaire systeem in elkaar dondert, of er komt een gierende inflatie, dan heb je niet zoveel aan kantoorskills of een goedgevulde bankrekening.

Met een hectare landbouwgrond, wat zonnepanelen, zuinig leven en voldoende water kom je al een heel eind qua zelfvoorzienendheid.

Je kunt beter zorgen dat je echt iets kunt. Zelf dingen maken en repareren. Met een hectare landbouwgrond, wat zonnepanelen, zuinig leven en voldoende water kom je al een heel eind qua zelfvoorzienendheid. Bovendien: als je al een hele tijd gewend bent aan eenvoudig leven en een laag uitgavenpatroon, is een stap terug moeten doen qua welvaart niet zo’n schok meer.

De gevolgen van klimaatverandering worden in een dunbevolkt, groen en hooggelegen Asturias waarschijnlijk ook wat later een probleem. Idem wat betreft de kans op terroristische aanslagen, toegenomen criminaliteit, grote vluchtelingenstromen en politieke conflicten.

Bijkomstigheid

Maar de conclusie is helder. Ik ben met Project Lonica niet aan het doomsday preppen. Ik wil de dingen doen die ik het liefste doe. Dichterbij de natuur leven. Meer voldoening, meer buiten, fysieker, simpeler, iets met dieren, iets met aarde onder je nagels. Dat ik daarmee ook beter voorbereid ben op doomsday, is een gelukkige bijkomstigheid.

Relatief overigens, want als mijn vrienden in Amsterdam verzuipen, dan vind ik er op mijn hectare landbouwgrond niks meer aan.