Spijt

Op verschillende social media zag ik een artikel uit 2009 circuleren dat de toenmalige palliatieve verpleegster Bronnie Ware schreef. Regrets of the Dying, heet het. Ze zat veelvuldig aan het bed van mensen die stervende waren en vroeg hen naar de dingen in het leven waar ze het meeste spijt van hadden. De dingen die mensen noemden, leveren een dankbare to do list voor het leven op.

Over spijt van dingen die je niet gedaan hebt en van de hoge duikplank durven springen.

Aarzelingen

Ik had het artikel al eens eerder gelezen en nu kwam ik het precies op het goede moment weer tegen. Want natuurlijk twijfel ik weleens aan mijn wilde plannen. Soms knaagt er iets in mijn achterhoofd: heb ik er goed aan gedaan om ontslag te nemen? Of dan zie ik zomaar een beer op de weg. Het verhaal van Bronnie Ware bevestigt dat het klopt wat ik doe. En ja, het vereist moed.

Hoge duikplank

Ken je dat gevoel? Dat je stoer wilt zijn en van de hoge wilt springen, maar toch elke keer denkt: nah, ik doe het volgende keer wel? En als je dan eindelijk in een vlaag van moed toch die trap op loopt, boven staat en denkt: my god, wat is het hoog! Dan zijn er twee opties: de vluchtweg is nog open en je kunt met zwabberende benen en een rood hoofd die trap weer af. Of de vluchtweg is dicht: er staan andere kinderen achter je – grote jongens – die ongeduldig wachten tot je gesprongen bent. In dat geval moet je springen. Tenminste, dat vond ik als achtjarige wel. De landing was pijnlijk, maar de triomf was groot.

Verdomd goede reden

Ik heb weleens het gevoel dat ik op een hoge duikplank sta zonder stoere, tienjarige jongens achter me. Ik kan weer het trapje aflopen. Dan ga ik gewoon in Nederland als ZZP’er aan de slag of ik ga interimklussen doen totdat ik het wel durf. Maar dat is geen goed plan. Deze blogpost gaat over spijt en het is een bekend gegeven dat je meestal meer spijt hebt van wat je niet hebt gedaan dan van wat je wel hebt gedaan.

Kijk, als ik naar Spanje vertrek, ondertussen mijn huis in Amsterdam verhuur en daar na verloop van tijd ontdek dat dit niet mijn weg naar geluk is, soit. Maar helemaal niet gaan, daar moet ik wel een verdomd goede reden voor hebben. En die reden is niet: gut, wat is die duikplank hoog.

Dit zijn de vijf dingen waar stervenden het meeste spijt van hadden

1. Ik wou dat ik mijn eigen leven had geleid en niet het leven dat anderen van mij verwachtten

Dit werd het meest genoemd. Mensen realiseerden zich hoeveel dromen er waren die ze niet vervuld hadden. Bronnie Ware zegt daarover: ‘Profiteer van de jaren dat je gezond bent. Dat zijn de jaren dat je je dromen kunt najagen. Daarna is het te laat.’ Need I say more?

2. Ik wou dat ik niet zo hard gewerkt had

Volgens de verpleegster zeiden alle mannen dit (dat heeft ongetwijfeld met de generatie die ze interviewde te maken). Het grootste deel van je leven ben je aan het werk, gauw zo’n 45 jaar. Dat zijn precies je gezondste jaren. Wat doen we in die jaren? We werken, verdienen geld en geven dat geld vervolgens uit. Maar wat nou als we van de helft van ons inkomen zouden leven? Hoeveel tijd zou er dan overblijven om de dingen te doen die we het liefste doen?

3. Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn gevoelens te uiten

Veel mensen gaven aan dat ze zich aangepast en ingehouden hadden, bang om andere mensen te kwetsen of te verontrusten. Daardoor hadden ze niet gedaan wat ze het liefste wilden. ‘We hebben de reacties van anderen niet in de hand,’ zegt Ware, ‘het kan je relatie met naasten veranderen als je je echte verlangens deelt. Maar hoe echt zijn je relaties als je niet uitspreekt wie je bent en wat je wilt?’ Het is niet makkelijk, dat merk ik soms aan de reacties van dierbaren op mijn emigratieplannen. Maar uiteindelijk leidt eerlijk zijn misschien wel tot relaties met meer betekenis.

4. Ik wou dat ik contact had gehouden met oude vrienden

Dit gaat over het verwateren van vriendschappen. Gewoon omdat je zo druk bent geweest met je eigen leven, omdat het er even niet van kwam. Maar aan het eind van je leven, als verder niets meer telt, zijn menselijke relaties het belangrijkste wat er overblijft. Ik ga een eind verderop wonen, maar ik hoop (en geloof) dat de vriendschappen die belangrijk voor me zijn blijven bestaan. Ze zijn op twee handen te tellen, maar ze zijn me heel dierbaar en sommige goede vrienden gaan al meer dan twintig jaar mee. Het wordt anders, het dagelijkse gaat eraf. Ik zal er mijn best voor doen dat de betekenis blijft.

5. Ik wou dat ik mezelf gelukkiger had laten zijn

Dit gaat over het blijven hangen in vaste gewoontes en patronen, bang zijn voor verandering en jezelf daardoor het idee geven dat je gelukkig bent zoals het is. Je beperkt jezelf. Dat is precies wat ik begon in te zien tijdens mijn sabbatical: dat ik gelukkiger kon zijn dan ik was, ook al is daar moed voor nodig. Project Lonica is eigenlijk een zoektocht naar geluk.

Sterfbed top-5 afvinken

‘Leef alsof je morgen zult sterven, leer alsof je eeuwig zult leven,’ zei Mahatma Gandhi. YOLO avant la lettre? Poeh, dat zou een potje vermoeiend zijn… Voor mij betekent het dat je bij belangrijke keuzes in je leven je zou moeten afvragen hoe je daarop terug zou kijken aan het eind van je leven. Zou ik tevreden zijn als ik dingen niet had gedaan uit angst voor het onbekende, uit angst om zekerheden los te laten? Ik heb nu nog de kans om die hele sterfbed top-5 af te vinken. Met dank aan Bronnie Ware en de mensen die zij interviewde. Springen van de hoge duikplank dus! Misschien is de landing pijnlijk, maar ik kan heus wel zwemmen. En dan hoop ik dat ik aan het eind van mijn leven met glinsterende ogen aan dat moment terugdenk.